Jerzy Skarżyński wymyka się jednoznacznym przyporządkowaniom – zarówno ze względu na ewolucję stylistyczną jego prac, ale przede wszystkim z uwagi na szeroki zakres zainteresowań. Malarstwo, rysunek, film, scenografia, kostiumy, ilustracje książkowe, plakaty i komiksy, wreszcie – klub jazzowy, to z pewnością nie wszystkie dziedziny, w których czuł się dobrze. Ze względu przede wszystkim na prekursorski charakter jego działań należy zaliczyć go do grona najwybitniejszych polskich twórców nowoczesnych.




Urodził się 16 grudnia 1924 roku w Krakowie, tym samym w 2024 roku obchodzimy setną rocznicę urodzin artysty. 7 stycznia tego roku minęło natomiast dwadzieścia lat od jego śmierci. W okresie okupacji był uczniem Państwowej Szkoły Przemysłu Artystycznego, słynnej Kunstgewerbeschule – placówki założonej przez nazistów, która miała być rodzajem szkoły zawodowej, ale dzięki doskonałym pedagogom okazała się ważnym ośrodkiem artystycznym. W tym czasie związał się z Grupą Młodych Plastyków i Podziemnym Teatrem Tadeusza Kantora. Po wojnie zaczął studiować anglistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, ale wkrótce był już studentem Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej oraz Wyższej Szkoły Nauk Społecznych. Niezależnie od tych poszukiwań w latach 1945–1948 uczęszczał na wykłady do Akademii Sztuk Pięknych i Instytutu Sztuki Filmowej, a także prowadził znany i jeden z pierwszych Jazz-klubów w Krakowie. Jako malarz Skarżyński w latach czterdziestych przechodził fazę fascynacji kubizmem, aby w latach sześćdziesiątych eksperymentować z fakturą, a dwadzieścia lat później malować tuszem na światłoczułym płótnie biomorficzne kształty na granicy abstrakcji i świata przedstawionego. W jego twórczości wyraźnie zaznaczyły się wpływy surrealizmu, jednak to właśnie scenografia teatralna i filmowa dała mu możliwość rozwinięcia tej fascynacji.

Jerzy Skarżyński i jego z żona – Lidia Mintycz-Skarżyńska tworzyli zgrany duet artystyczny. Pracowali jako twórcy scenografii i kostiumów w krakowskich teatrach – w Teatrze Maski i Lalki „Groteska" oraz Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie. Większość projektów podpisywali wspólnie, chociaż zgodnie z wypowiedziami artysty, jemu bliższa była scenografia, podczas gdy Lidia chętniej projektowała kostiumy. Od 1970 roku małżonkowie wykładali w Podyplomowym Studium Scenografii Teatralnej, Filmowej i telewizyjnej przy krakowskiej Akademii Sztuki Pięknych. W późniejszych latach oboje objęli stanowiska profesorskie na wydziale scenografii. Pośród wielu wspólnie sygnowanych projektów teatralnych, kilka nosi jednak szczególnie wyraźne cechy surrealistycznej twórczości Jerzego Skarzyńskiego, widoczne zwłaszcza w partiach rozbudowanego tła
.

Lidia i Jerzy Skarżyńscy współpracowali z wybitnymi reżyserami – Wojciechem Hasem, Mieczysławem Waśkowskim, Konradem Swinarskim, Zygmuntem Hübnerem, Romanem Polańskim, Andrzejem Wajdą oraz Jerzym Jarockim. Skarżyński był twórcą scenografii do filmów, które obecnie zaliczane są do klasyki polskiej kinematografii – Rękopis znaleziony w Saragossie, Lalka, Sanatorium pod Klepsydrą, Zacne grzechy czy Historia żółtej ciżemki.

Artysta odegrał także bardzo znaczącą rolę jako ilustrator książek, czasopism i twórca komiksów. Ilustrował lektury szkolne, jak i powieści – m. in. Trzech muszkieterów Alexandra Dumasa, kryminały Joe Alexa (Macieja Słomczyńskiego), Bajki Ignacego Krasickiego, Piknik na skraju drogi Arkadija i Borysa Strugadzkich, U brzegów jazzu Leopolda Tyrmanda, Władcę Lewawu Doroty Terakowskiej. Na zamówienie „Przekroju" powstawały ilustracje do prozy Ernesta Hemingwaya, Thomasa Manna, Alberto Moravi i Stanisława Lema. W zależności od wymogów, jakie stawiała Skarżyńskiemu książka, jej odbiorca, wydawca, czy też własna wyobraźnia, artysta potrafił w perfekcyjny sposób dostosowywać język formalny i styl swoich prac. Niektóre z nich są pełne grozy, niesamowitości, a także cytatów z dawnego i współczesnego malarstwa.

Skrarżyński jako jeden z pierwszych artystów swego czasu zainteresował się komiksem, co więcej – udało mu się stworzyć w tej dziedzinie dzieła nie tylko oryginalne, ale i prekursorskie pod względem formy plastycznej, stylistyki i narracji. W 1974 roku po raz pierwszy ukazał się Janosik – sześciotomowy komiks nawiązujący do filmowej adaptacji historii pod tym samym tytułem w reżyserii Jerzego Passendorfera, na podstawie scenariusza Tadeusza Kwiatkowskiego. Dynamiczne, czarno-białe i kolorowe rysunki Jerzego Skarżynskiego wyraźnie nawiązywały do stylistyki pop-artu, a także polskich tradycji drzeworytniczych – zarówno tych w wydaniu ludowym, zaadaptowanych przez Władysława Skoczylasa czy zinterpretowanych na nowo przez przedwojennych formistów.