Józef Gielniak (1932-1972)
Grafik urodzony i wykształcony we Francji, jeden z najwybitniejszych polskich grafików współczesnych; studiował w École des Beaux-Arts w Valenciennes; w 1950 osiadł w Polsce; od 1953 przebywał w sanatorium przeciwgruźliczym Bukowiec k. Jeleniej Góry; od 1956 studiował w trybie indywidualnym u S. Dawskiego we wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkole...
Poleć znajomym
Życiorys
Grafik urodzony i wykształcony we Francji, jeden z najwybitniejszych polskich grafików współczesnych; studiował w École des Beaux-Arts w Valenciennes; w 1950 osiadł w Polsce; od 1953 przebywał w sanatorium przeciwgruźliczym Bukowiec k. Jeleniej Góry; od 1956 studiował w trybie indywidualnym u S. Dawskiego we wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych.

Tworzył prawie wyłącznie linoryty, sporadycznie wykonywał też mezzotinty; dorobek artysty obejmuje 68 prac, w tym 15 ekslibrisów; najważniejsze są cykle linorytów: Sanatorium (1958-67) na podłożu z japońskiej bibuły, Improwizacje (1958-59), Improwizacja dla Grażynki (1965-71).

Twórczość G. powstawała obok głównych nurtów i stylistyk, była zjawiskiem oryginalnym, wyjątkowym, unikalnym w skali światowej; warsztatową maestrię, wyrażającą się w precyzji i subtelnym zróżnicowaniu linii, artysta łączył z siłą i sugestywnością wizji, zmysłowym zachwytem nad pięknem świata; pierwsze, realistyczne prace G., powstałe pod koniec l. 50., uderzały kontrastem czerni i bieli (Dziewczyna szyjąca, Kowary, Okupacja), później zwrócił się w stronę abstrakcjonistycznej improwizacji i myślenia metaforą; po raz pierwszy dominanta twórczości artysty – „rozbijanie materii” (widzenie mikroskopowe połączone ze spojrzeniem syntezującym) – pojawiła się w linorycie W hołdzie mojemu przyjacielowi Z.G….; w Sanatoriach kreował odrealnione a jednocześnie czytelne i sugestywne syntezy na wpół baśniowej, na wpół średniowiecznej fantastycznej architektury przesiąkniętej metafizycznym lękiem; w Improwizacjach wizje stały się bardziej niepokojące – ukazują zachłanność i zaborczość przyrody stapiającej się z bryłą budynku; prace G. tworzą swoistą kronikę przemijania i są metafizycznym traktatem o przemijaniu (Przeciw chorobom, Podróż dookoła karty gorączkowej, 1960-61); dramatyzm wizji osiągnął apogeum w ostatnim, dedykowanym żonie Grażynie, technicznie doskonałym cyklu, w którym podejmował też dialog z dziełami mistrzów; w 1965 powstał film o artyście pt. Azyl w reżyserii G. Lasoty.
Bibliografia
M. Hermansdorfer: Józef Gielniak, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2006
I. JakimowiczJózef Gielniak...
, Warszawa 1982
Grzybkowska Teresa. Józef Gielniak (1932 - 1972). W: Z dziejów sztuki śląskiej (red.) Zygmunt Świechowski. Warszawa 1978
M. Hermansdorfer, Józef Gielniak. Wrocław 1975
Kułakowska Katarzyna. Józef Gielniak, grafik w Karkonoszach. W: Wspaniały krajobraz Artyści i kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku. Berlin Jelenia Góra 1999
Kułakowska Katarzyna. Józef Gielniak, grafik w Karkonoszach. W: Wspaniały krajobraz Artyści i kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku. Berlin Jelenia Góra 1999

Kolekcje
Prace w zbiorach miedzy innymi: Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze (komplet prac, większość płyt linorytniczych, księgozbiór, kalendarze, pamiątki), Muzeach Narodowych we Wrocławiu, Warszawie, Krakowie, Biblioteki Narodowej w Warszawie, Zakładu im. Ossolińskich we Wrocławiu oraz w kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą. Sporą kolekcję prac G. zgromadził aktor W. Siemion, też leczący go dr J. Gardulski.