Malarz, wybitny pejzażysta, jeden z najważniejszych artystów 2. połowy XIX w., przedstawiciel modernizmu; studiował matematykę na UW i w Instytucie Technologicznym w Petersburgul; studia artystyczne odbył w Klasie Rysunkowej w Warszawie, w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (u W. Łuszczkiewicza), a także w Paryżu, gdzie przebywał w l. 1885-95; podróżował do Włoch, Niemiec, Austrii, Czech, a także na Ukrainę; w l. 1895-96 współpracował przy malowaniu partii pejzażowych panoram Przejście przez Berezynę i Golgota; w 1897 zamieszkał na stałe w Krakowie; był współzałożycielem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (1897); w tym samym czasie objął funkcję profesora klasy pejzażu w SSP w Krakowie, gdzie wprowadził metodę studiów plenerowych, tworząc tzw. szkołę Stanisławskiego; uczył również w szkołach malarskich dla kobiet; wykształcił wielu uczniów, m.in. S. Filipkiewicza, S. Kamockiego, A. Karpińskiego, V. Hofmana, T. Makowskiego, H. Szczyglińskiego, którzy odegrali znaczącą rolę w historii polskiego malarstwa pejzażowego; od 1906 był profesorem zwyczajnym; realizował głównie pejzaże, zazwyczaj o niewielkich wymiarach (Kwitnące maki, 1887; Dziewanna, 1890; Ogród wiejski o zmroku, 1892; Ule na Ukrainie, 1895; Bodiaki, ok. 1897; Zmrok, 1897; Topole nad wodą, 1900; Malwy – polska jesień, 1900; Stodoły w Pustowarni, 1900; Lato, po 1900; Bzy, 1901; Tęcza, 1902; Obłok, 1903; Słoneczniki, 1903; Chata w Popówce na Ukrainie, 1903; Noc księżycowa, 1903; Wiatr, 1903/04), tworzył też weduty (Cerkiew sofijska, 1898; Klasztor michajłowski, 1898; Planty w Krakowie na wiosnę, 1903; Kościół San Marco w Wenecji, 1904; Kościół Mariacki w Krakowie, ok. 1904; Hełm wieży mariackiej w Krakowie, ok. 1904; Planty krakowskie, 1905); zajmował się także projektowaniem scenografii teatralnych i plakatów, wykonywał ilustracje dla czasopisma „Chimera”; w twórczości zwracał uwagę głównie na problem światła kształtującego grę barw w kompozycji pejzażowej. Na podstawie części kompozycji malarskich artysta stworzył barwne litografie.

T. Bednarski, Krakowskim szlakiem Jana Stanisławskiego, Kraków: Secesja, 2001.
Jan Stanisławski, Poznań: Oxford Educational, 2008 (Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy ; 53)
W. Juszczak, Jan Stanisławski, Warszawa: Ruch, 1972.
P. Kopszak, Jan Stanisławski 1860-1907, Warszawa: Edipresse, 2007 (Ludzie, Czasy, Dzieła ; 49).
U. Kozakowska-Zaucha, Jan Stanisławski, Olszanica: Bosz : Kraków: Muzeum Narodowe, 2006 (Kolekcja Muzeum Narodowego w Krakowie).
S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jan Stanisławski i jego uczniowie, Kraków: Kluszczyński, 2006.
T. Stepnowska, Jan Stanisławski, Warszawa: KAW, 1976 (ABC Sztuki).

Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie.